Los Angeles is een stad, waar je niet zonder auto kunt. Zelfs voor de kleinste aangelegenheid gebruik je al de auto. Want ook de kleinste aangelegenheden zijn al te ver om te lopen. En alternatieven zijn er nauwelijks. We hebben er wel bussen zien rijden, maar daar zaten weinig mensen in. En fietsen doen ze hier niet. Als je ergens heen moet is altijd de eerste vraag op welk moment dat het beste kan, gezien de files die er in de lange spitsperiodes altijd zijn. Dat betekent dat je, wil je een beetje aan het sociale leven deelnemen, je een groot deel van de dag in de auto doorbrengt. De auto is daarmee een soort tweede huiskamer cq. kantoor geworden, waarin je behalve het stuur bedienen nog veel meer dingen kunt doen, zoals de krant lezen, en – inderdaad niet bepaald hands-free – met elkaar kunt telefoneren en vergaderen.
Wij brengen er de laatste drie dagen van onze reis door. En wat meestal kort voor de terugreis gebeurt, gebeurde nu weer: je begint naar huis te verlangen. Dat het – na wekenlang mooi weer – op die laatste dagen ook nog bewolkt werd, droeg natuurlijk ook bij aan dat gevoel. Maar je bent niet elke dag in een van de toch wel interessantste steden van de VS, dus we gaan er wel wat van maken. Naar het ‘Science Museum’ bijvoorbeeld, vooral gericht op de lucht- en ruimtevaart. Daar is onder meer de originele, maar nu afgedankte ‘challenger’ opgesteld, het ruimteschip dat pendeldiensten onderhield met het min of meer permanente ruimtestation. Nu nog ingepakt in cellofaan, maar volgend jaar gaat hij open voor het publiek. Niet echt nu te bekijken dus, maar er bleef genoeg ter lering over. Een expositie over Leonardo da Vinci bijvoorbeeld, niet zozeer als schilder, maar vooral als architect, ingenieur en uitvinder. Want dat was de invalshoek van de tentoonstelling. Hij heeft een indirecte bijdrage geleverd aan de kunst van het vliegen. Alleen jammer dat hij het zelf niet meer heeft meegemaakt.
Op de allerlaatste dag nog even een wandeling gemaakt door Long Beach, het stadsdeel waar we verblijven. Want hoewel deel van de enorme agglomeratie Los Angeles, zien de Long Beachers zich het liefst als bewoners van een afzonderlijke stad. En daar is – na er een korte wandeling te hebben gemaakt – ook alle reden voor. Een alleraardigste down town (centrum dus), met kleurige architectuur en ligging aan de oceaan. Het woordje ‘zee’ kennen ze hier niet want ze hebben het meteen over de ‘oceaan’. Wel jammer dat de kust volgebouwd is met grote hotels, duidelijk ook voor de grotere portemonnee. Dus geen kleinschalig Zandvoort, maar voor de Zandvoort-genoegens wachten we wel tot na de terugreis. Die zich nu aandient, want de koffers zijn gepakt en zaterdagochtend (4 mei) zal de KLM ons op Schiphol afleveren. Einde van een heerlijke road trip. De laatste indrukken staan op:
De laatste en meteen de langste etappe van onze reis: van Tucson in Arizona naar Los Angeles. Het voelde als onderdeel van een road movie. Want in die films wordt meestal in stijl en met een zekere romantische inslag geëindigd aan de westkust en meestal ook nog in het filmgenieke Los Angeles. Dat gevoel bekroop me althans aan het begin van de dag. We moesten alleen nog wel zo’n 950 kilometer afleggen. In Amerika normaal gesproken een peulenschilletje, maar de combinatie van secundaire wegen en ook nog eens een bochtig traject over een bergrug maakte het toch nog een hele onderneming. Hoewel de langste etappe, het was misschien ook wel een van de mooiste van de hele reis. Vanaf Tucson reden we door het decor van de western-televisieserie uit de jaren ’60 van ‘High Chaperral’, die daar is opgenomen en waarvan ik destijds geen aflevering wilde missen. Zelfs heb ik nog vage herinneringen aan het muziekje waarmee elke aflevering begon.
Verder kuierden we die dag door dorpjes met van dat typisch Amerikaanse straatmeubilair, waarvan je je kunt afvragen of dat nou mooi of juist heel lelijk is. Maar in de fotografie zijn zelfs de lelijkste dingen heel mooi en besteden we er toch enige aandacht aan. Maar als het door dat vele stoppen onderweg niet echt opschiet en we uiteindelijk in de avondspits in de warme auto en felle zon nog de hele agglomeratie van Los Angeles door moeten en zo’n anderhalf uur in een file doorbrengen, is het met die romantische inslag aan het eind van de dag wel een beetje gedaan.
En ondanks de romantiek die ermee samenhangt, is Los Angeles ook niet de állermooiste stad van de VS. Maar het is mooi weer, we zijn de volgende dag goed uitgerust en maken een dagtochtje naar Hollywood en het Griffith Park, met een fraai uitzicht over de stad. Hollywood heeft zijn walk of fame, hoewel deze boulevard toch een enigszins vergane glorie uitstraalt en er vooral goedkope toeristenmeuk wordt verkocht. Maar het uitzicht vanaf het park over de stad was prachtig en de gewenste romantiek kwam toch nog een beetje terug. De fotoserie van de reis en van de stad staat op:
Tucson is het kleinere broertje van Phoenix en daarmee ook de tweede stad in Arizona. De stad is wat compacter en dat maakt Tucson beter te voet te bezichtigen dan Phoenix. De sfeer in de stad nodigt daartoe ook uit. Het heeft door de hogere ligging een wat aangenamer klimaat, is een echte en relatief grote universiteitsstad, heeft dus ook de daarvoor benodigde voorzieningen en dat merk je meteen aan de sfeer. Geaccentueerd door de kleurige en deels latino-architectuur, die prachtig afsteekt tegen de strakblauwe lucht, is Tucson een alleszins aangename stad om te bezichtigen. En blijkbaar ook aangenaam om er als pensionado te gaan wonen, te zien aan de nieuwe ruime woonwijken die er verrijzen en de verschillende golf-courses die je her en der in het gebied ziet. Nog meer kleur zagen we in het wat meer zuidelijk gelegen Tubac, aanvankelijk een kolonie van kunstenaars, vergelijkbaar met wat we bij ons ‘broedplaatsen’ zouden noemen, nu een volwassen verzameling van art galeries voor elke portemonnee, ook voor de wat grotere. Het waren er drie aangename en vooral kleurige dagen. Zie:
Vanaf Santa Fe gaat onze road trip verder naar het zuidwesten. We vermijden de zg. interstates, de doorgaande autowegen. Die zijn druk en worden ook gebruikt door de grote trucks, die sowieso al een maatje groter zijn dan de gemiddelde Europese vrachtauto. Maar die ook een stuk harder rijden en er een meedogenloos hoog en constant tempo van zo’n 130 kilometer per uur op na houden. Ze schrikken er ook niet voor terug om jou dan niet alleen links, maar zelfs rechts in te halen. We kiezen dus voor de secundaire wegen, waar eigenlijk meer te zien is, die door kleine dorpjes leiden en die een stuk rustiger zijn. Er is daar zó weinig verkeer dat je er – behalve natuurlijk in die kleine dorpjes – even snoeihard op kunt doorrijden. Meteen dus maar even afrekenen met de mythe dat in Amerika zo rustig en beheerst wordt gereden.
Maar zodoende zijn we wel in staat geweest om heel relaxed een afstand van een dikke 600 kilometer op een dag af te leggen en dan ook nog redelijk vroeg op de dag in Phoenix aan te komen. Die stad is na verschillende jaren inmiddels ons vast ankerpunt geworden en is ook nu weer de standplaats voor de komende dagen. Daar verandert meteen ons reistempo. In plaats van min of meer elke dag te verkassen, gaan we nu meerdere dagen op één plaats verblijven. Ook zijn we minder gericht op het zien en bekijken van bezienswaardigheden, maar leven we meer het leven dat wordt geleid op de plaats waar we vertoeven. Dat betekent wat socializen met de vrienden die we er inmiddels hebben en verder een beetje bij het zwembad hangen. Aan dat laatste was ik, na die maandenlange regen thuis, wel een keer toe, hoewel we meteen in het andere uiterste zijn beland met een vroege hittegolf van 37 graden.
Toch is er ook nog wel wat aan sightseeing gedaan. Het Music Instruments Museum bijvoorbeeld laat niet alleen een overzicht zien van allerlei soorten muziekinstrumenten die in de wereld worden gebruikt, waaronder ons eigen pierement, maar legt vooral de nadruk op het verbindende effect dat muziek in het algemeen heeft tussen mensen. En laat in honderden videoclips daarvan voorbeelden zien en horen, waaronder een heerlijk overzicht van de Amerikaanse popmuziek uit je jaren ’50 en ’60, dat bij mij zoete herinneringen opriep, en natuurlijk ook ons eigen “Tulpen uit Amsterdam” door datzelfde pierement. Na er twee uur rondgelopen te hebben kan het niet anders dat je zingend het pand verlaat. Een aanrader dus voor de wat zwaarmoedige types. Tenslotte is er dinsdag een uitstapje naar Sedona gemaakt, een kleine twee uur rijden vanaf Phoenix. Een drukbezochte stad, niet alleen door zijn prachtige ligging, maar ook als centrum van spiritualiteit door de ondergrondse energiebanen die door het gebied lopen. Wij grijpen het bezoek aan Sedona aan om er een wandeling door de lokale canyon te maken. Een fotografische indruk van dat alles staat op:
Vanuit Denver hadden we de besneeuwde bergen al twee dagen kunnen bekijken, maar nu zouden we – na de nodige mijlen over het eindeloze vlakke land – eindelijk die bergen gaan intrekken op weg naar het zuiden. Om twee redenen zagen we er toch een beetje tegenop. Onderweg zouden we drie passen moeten passeren van zo’n 3000 meter hoogte en we konden van tevoren niet duidelijk krijgen of daar nog sprake zou zijn van sneeuw. Verder zou de tocht ruim 600 kilometer zijn en dat zou over eventueel bochtige tweebaanswegen, met wellicht ook nog eens haardspelden, best eens lang kunnen gaan duren. Maar angst is een slechte raadgever, zo bleek, want van beide hindernissen was geen sprake. Zelfs op het hoogste punt van de route was er vrijwel geen sneeuw en al helemáál niet op het wegdek. En van haarspeldbochten was evenmin sprake. Integendeel: we konden ongehinderd over brede wegen naar boven rijden en waren dat hoogste punt van de dag al gepasseerd voordat we er erg in hadden. We moesten dus nog even terugrijden om aan dat punt enige aandacht te besteden. Want het was niet alleen het hoogste punt van de dag, maar zelfs van onze hele reis. En waar in Europa kun je per auto überhaupt een hoogte van 3000 meter bereiken? Daar even bij stilstaan mocht wel, vonden we.
Het tweede deel van de route door zuid-Colorado liep weer over de kaarsrechte stukken die we in de afgelopen week eerder hadden gezien. Maar nu over een hoogvlakte en ook het landschap veranderde nu geleidelijk. Vorige week het eindeloos vlakke landbouwgebied, via het alpine berglandschap van vanochtend nu geleidelijk meer vlakke, en hooggelegen woestijn. Zo reden we de staat New Mexico binnen en zijn in Santa Fe beland en die 600 kilometer bleken uiteindelijk een peulenschilletje. Santa Fe is ook hooggelegen op ruim 2000 meter boven zeeniveau. Er wonen ‘slechts’ 80 duizend mensen, maar de reputatie van het stadje is een stuk groter. Het is populair bij toeristen en er zijn – ter illustratie hiervan – circa 300 art galeries, zodat het eerder een museum lijkt dan een woonstad. Het is ook een in meerderheid Spaanstalige stad en de bouwstijl in de stad is uniek te noemen. Er is een strenge schoonheidscommissie, die erop toeziet dat er op bepaalde plaatsen alleen in de zg. adobe-stijl mag worden gebouwd. Dat betekent laagbouw met kleine ramen, variërend van grijs tot bruin, afgewerkt in ronde hoeken. In bijgaande fotoserie zijn een aantal voorbeelden daarvan te zien. Zie:
Denver, aan de voet van de Rocky Mountains. Schitterend gelegen en overal in de stad zie je de nog besneeuwde bergen opdoemen. Daar komt bij dat de zon hier meer dan 300 dagen per jaar schijnt, zodat Denver meteen al met ‘één-nul’ voorstaat op andere steden, niet alleen in de VS, naar wellicht ook in de rest van de wereld. De stadsarchitecten hebben er bovendien alles aan gedaan om dat natuurlijke voordeel verder te verzilveren. Er is gewerkt met mooi combinerende primaire kleuren, die prachtig afsteken tegen de diepblauwe lucht. Die lucht is er ook nog blauwer dan in de meeste andere steden, want een ander voordeel is de ligging op 1600 meter boven zeeniveau. Vandaar de bijnaam ‘mile-high-city’.
Toch mist de stad de intimiteit, die je in andere steden aantreft. Er zijn brede wegen, autobanen zelfs, en de auto is er de baas. Lopen doet men hier dus niet en er zijn dan ook niet veel mensen op straat. Om over gezellige terrassen maar te zwijgen, die je bij dat prachtige weer en heerlijke temperatuur zou verwachten en zelfs zou wensen. Toch blijven we hier twee dagen, slenteren rond in de stad en bezoeken onder meer het ‘Denver Art Museum’, mooi gelegen, met een prachtige architectuur. Daar veel native kunstvoorwerpen en motieven, maar ook met een hele afdeling met Franse impressionisten en zelfs een verdwaalde “van Gogh”. Een indruk van de toch alleszins fotogenieke stad staat op:
De volgende halte is Denver in Colorado. Vanaf Oklahoma City is dat bijna 1000 kilometer, dus dat doen we in twee dagen. We realiseren ons vooraf dat dit stuk van de route door ‘het grote niets’ loopt. Vanuit het westen van Oklahoma via het zuidwesten van Kansas naar het oosten van Colorado. Kijk maar op de kaart en je ziet dat er weinig mensen wonen. Onafzienbare stukken land vrijwel zonder bossen, en daar waar het land ‘in gebruik’ is, is dat vooral landbouw. Dus voorzover sprake is van dorpen, aan de rand daarvan grote graansilo’s. Eigenlijk zijn het geen dorpen, maar een kluitje ver uit elkaar staande huizen. En eigenlijk ook geen huizen, maar houten bouwsels, die je met een beetje handigheid zo in elkaar timmert. Vreemd eigenlijk, want dit is ook het gebied waar je af en toe van die tornado’s hebt. We zien in ons hotel foto’s aan de muur hangen, waar een tornado zo’n bouwsel reduceert tot rondvliegende planken. Dat is natuurlijk behoorlijk rampzalig, maar we zien ook hetzelfde soort bouwsels langs de weg gewoon te koop staan. Die worden dan op een trailer gehesen, met een bordje ‘oversized vehicle’ erop en ze zetten het splinternieuwe bouwsel neer waar je maar wilt.
Het gebied produceert niet alleen graan, maar ook vlees, gezien de stukken land die we af en toe zien met honderden stuks vee. En ertussen heel af en toe ‘ja-knikkers’, die op kleine schaal olie uit de grond pompen. Ik probeer me voor te stellen hoe het is om hier te wonen en wat je allemaal nog kunt doen als je even niet met het graan, het vee, de olie of de kerk bezig bent. Zelf opgegroeid op een dorp inmiddels veranderd in een stadsmens en dan is de afstand tussen beide werelden wel heel groot geworden. Des te interessanter om twee dagen door ‘het grote niets’ te rijden en dit alles te ervaren. Hoe dat eruit ziet staat op:
Na de regen kwam de zonneschijn. Het stadje Eureka Springs dat er de vorige avond in de regen zo treurig bij lag, waarvan ik dacht dat je er nog niet dood gevonden wilde worden, ziet er op deze zonnige ochtend ineens heel kleurig en fotogeniek uit. Nu snap ik dat de hotels er in het hoogseizoen vol zitten. We lopen door het stadje, maken er een foto-toertje van, drinken een kop koffie en vervolgen onze weg. Na Arkansas komt Oklahoma. Het landschap daar zou zomaar Nederland kunnen zijn. Onafzienbaar vlak boerenland maar wat meer bible belt. Hier zie je echt het religieuze Amerika, met in elk dorp, hoe klein ook, meerdere kerken, elk met een eigen geloof, maar wellicht met onderling subtiele verschillen. We belanden in Oklahoma City, niet echt een stad in de top-10 van de VS en misschien ook niet eens in de top-40. Toch blijven we er een volle dag, al is het maar om na twee dagen in de auto even tot rust te komen. En al zijn er geen top-bezienswaardigheden, het is altijd leuk om ergens te ervaren hoe het leven er is.
Oklahoma City is een uitgestrekte stad, waar ze niet op een vierkante meter kijken en met vooral veel grote parkeerterreinen, waar met gemak de binnenstad van Amsterdam op zou passen. Maar ook is de stad goed onderhouden met mooie parken, een botanische tuin en een gevarieerde kleurige architectuur. We maken dus een uitgebreide stadswandeling door wat je als de binnenstad zou kunnen beschouwen en wat hier down-town heet. We hebben snel aansluiting met de mensen hier. Ze horen ons praten en vragen geïnteresseerd welke taal dat is. Ze zijn dan verbaasd dat we hier komen, en meteen is het een aanknopingspunt voor een allervriendelijkst gesprekje. Toeristen zijn hier in het midden van de VS, anders dan in Californië of New York, inderdaad zeldzaam en de afgelopen dagen hebben we er eigenlijk geen gezien. Oklahoma heeft ook zijn eigen nine-eleven, met de aanslag op 19 april 1995, waarbij ruim 150 mensen het leven verloren en waar we even stil staan bij het monument dat aan die rampzalige dag herinnert. Uiteindelijk is het dus een alleszins bezienswaardige dag geworden met de fotoserie van de afgelopen twee dagen op:
Vanaf Memphis gaat het verder naar het westen. Maar je kunt de stad natuurlijk niet verlaten zonder aandacht te hebben besteed aan de grootheid die deze stad heeft voortgebracht: Elvis Presley. Amerikanen zijn zeer godsdienstig, maar het lijkt wel dat Elvis nog net een wat grotere God was dan die ze normaal op zondag in de kerk vereren. Zelf koester ik natuurlijk ook zoete herinneringen aan zijn muziekgenre, dat mijn middelbare school- en studententijd zo mooi heeft ingekleurd. Elvis had een optrekje op een landgoed, waar hij vanaf 1957 woonde: Graceland. Daarnaast is na zijn dood in 1977 een grote hal gebouwd, die de drommen toeristen moet opvangen en die met pendelbussen naar dat optrekje worden vervoerd. In die hal is ook een museum, waar zijn relikwieën, waaronder onder meer kledingstukken, gouden platen en auto’s zijn tentoongesteld. Want Elvis hield van auto’s. Ik telde er ongeveer twintig, van die brede bakken, die je nog kunt zien in Amerikaanse films uit de jaren ’60. Hij had zelfs een vliegtuig, dat ook op het terrein stond opgesteld. Zijn woning ziet er nog precies zo uit als in 1977. Ieder zijn eigen smaak, zullen we maar zeggen.
Memphis ligt aan de Mississippi, die we hier oversteken en waar we over een imposante brug in de stromende regen de staat Arkansas binnen rijden. In Arkansas is er wéér een beroemdheid. Daar is Bill Clinton geboren, opgegroeid en gouverneur geworden. Evenals Jimmy Carter in Atlanta heeft ook Bill Clinton in de hoofdstad Little Rock een Presidential Center laten bouwen, waarin zijn wapenfeiten als president tussen 1993 en 2001 overzichtelijk zijn tentoongesteld. We doen er mee aan de rondleiding, en de rondleidende dame vermeldde vanzelfsprekend niets dan goeds over de ex-president. Jammer dat we daardoor niet helemaal toekwamen aan de foto’s en teksten die werden getoond, allemaal levende herinneringen uit een nog niet zo heel lang verleden. De stad zelf laten we wegens de doorplenzende regen maar even voor wat die is en gaan verder naar de Ozark Mountains, in het noordwesten van de staat. Een mooi natuurgebied, dat helaas ook door de overvloedige regen eigenlijk niet helemaal tot zijn recht komt. De overnachting in Eureka Springs, een fraai toeristisch plaatsje, dat we wegens de regen ook maar even links laten liggen, in de hoop op beter weer de volgende dag. De foto’s van deze twee regendagen staan op:
Een totale zonsverduistering…! Die zou maandag in een smalle strook dwars over de VS te zien zijn. Om die te zien moesten we er vanaf Memphis wel zo’n 600 kilometer voor rijden, maar wanneer krijg je die kans nou eenmaal weer? Doen dus.! De laatste dagen ging het hier ook nergens anders meer over. Poplar Bluff, een kleine plaats in Missouri, zou in het centrum van die smalle strook liggen, zo hadden we uitgezocht. Daar zou de totale verduistering het langste duren, vier minuten maar liefst, tussen 13:56 en 14:00 uur. Wat betreft het weer waren de voortekenen niet goed. Zondagavond in Memphis flinke plensbuien, maar maandagochtend toch maar vroeg op pad, omdat er een verkeerschaos werd verwacht. De eerste 200 kilometer moest in dichte mist worden afgelegd, dus het pessimisme sloeg toe.
Gelukkig brak de lucht uiteindelijk open en al om 11 uur stonden we in Poplar Bluff. Niet de meest opwindende plaats ter wereld, dus wat ga je daar in al die drie uren doen? Maar het was er meteen gezellig. Op de parkeerplaats en in het gras groepjes mensen, met wie gemakkelijk aansluiting te vinden was, omdat er een gemeenschappelijk doel was. Iedereen had zo zijn eigen methode om van de verduistering te genieten en er werden nuttige tips uitgewisseld. Meteen geleerd dat je niet moet proberen de zon te fotograferen, ook al is die gedeeltelijk verduisterd. Waarschijnlijk zou dat sowieso zelfs met de beste camera niet lukken, maar je loopt ook het risico dat je sensor in de camera verbrandt, dus fotograferen moest echt in die vier minuten. Al om 12 uur nam de maan een klein hapje uit de zon, zo kon je met ons eclips-brilletje zien. Dan is er dus een zg. gedeeltelijke verduistering, die in Nederland ook wel af en toe is voorgekomen. Maar verder merk je daar weinig van. Zelfs als ruim driekwart van de zon achter de maan is verdwenen, merk je nog weinig. Het was een warme dag, ruim 25 graden en het licht was midden op de dag nog steeds fel.
Maar in het laatste kwartier zie je het licht wat veranderen. De schaduwen worden scherper en het licht werd zachter. Bovendien werd het merkbaar koeler. En alles werd stil. Er was geen verkeer meer, want iedereen was kennelijk voorbereid op dat moment. Ook de vogels hielden er even mee op en ik vond het een heel ingetogen sfeer. En opeens leek het alsof iemand met een dimmer het licht langzaam uitdraaide. Terwijl op een gewone dag de duisternis na pakweg twee uur invalt, werd het licht nu binnen 15 seconden uitgedraaid. Wel jammer dat de straatverlichting aanfloepte, want dat gaat hier blijkbaar automatisch. Er was iemand op de parkeerplaats die toepasselijke muziek, “The dark side of the moon” van Pink Floyd afspeelde. En rond de maan, was de “halo”, een kring rond de zon te zien. Ik vond dit onvergetelijke minuten.
En na vier minuten werd het licht weer aangedraaid, er was applaus en binnen 15 seconden was het ineens weer vrijwel volledig licht. De uitdaging was natuurlijk om het gebeuren, vooral in die vier minuten, fotografisch vast te leggen. Vooraf wat klungelen met de instellingen, want hoe fotografeer je eigenlijk een bedekte zon? Zonder dat je dat vooraf even kunt proberen? Het moest wel met een handmatige scherpstelling, zo had ik uitgevonden, maar de omgeving en de mensen in die vier minuten moest weer met auto-focus. Dat ging dus niet helemaal goed, maar let even niet op de kwaliteit, maar des te meer op de sfeer..! De foto-serie is er dus gekomen, inclusief wat indrukken onderweg. Want als je zes uur in de auto zit, kan je ook niet van de camera afblijven. Zie dus:
Dagboek van een camera 